Sportif Rehabilitasyon

Sportif Rehabilitasyon

Spor esnasında vücudun tamamının veya bir bölgesinin, normalden fazla bir kuvvetle karşılaşması sonucunda, dayanıklılık sınırlarının aşılmasıyla ortaya çıkan sakatlıklara spor yaralanmaları denir. Spor yaralanmaları sadece profesyonel sporcularda değil; sağlıklı kalmak için spor yapan insanlarda da görülebilmektedir.  Ancak mesleği spor olanlarda kas iskelet-sistemi ve kalp-damar sistemin üst seviyede olması ve bu seviyenin devamlı korunması gerekmektedir. Bu nedenle yaralanmanın hızlı ve aktif bir rehabilitasyon programı ile sporcunun tedavisinin hızlıca yapılması çok önemlidir.

SPOR YARALANMALARI

Akut yaralanmalar

Bedenin bir bölgesinin veya tümünün, aniden aşırı bir kuvvetle karşılaşması sonucu oluşur.  Düşme, darbe, kesi, zedelenme, burkulma, çıkık ve kırıklar bu gruba girer.

Aşırı kullanım yaralanmaları

Sürekli tekrarlayan hareketlere bağlı mikro travma ve zorlanma sonucu ortaya çıkar. Tendinit, stres fraktürü örnekleridir.  

Spor yaralanmaları; büyük oranda kas iskelet sistemiyle ilgilidir. Kaslar, kemikler, eklemler, ligamentler (bağlar) ve tendonlar yaralanabilir. Bu yaralanmalar kısaca şu şekilde özetlenebilir.

Kas yaralanmaları

Kas yırtılmasının olmadığı, aşırı zorlanmaya bağlı ödemin olduğu hafif kas hasarı durumlarında istirahat, kasın pasif gerilmesi ve soğuk uygulama yapılması yeterlidir.

Kas liflerinin bir kısmının kopmasına rağmen tam kopmanın olmadığı ve kasta şişlik ve spazmla birlikte yaralanma yerinde ekimoz (morarma) olması durumunda (rest, ice, compretion, elavation, RICE protokolü) uygulanılır. Fakat kas tamamen yırtılmış ve hareket kaybı varsa; fizik muayenede yırtılan kas kitlesinin toplanmasına bağlı şişlik, önünde çukurluk ve renk değişimi ve şiddetli spazm saptanıyorsa tedavisinde cerrahi müdahale gerekir. Cerrahi müdahalenin yeri, büyüklüğü ve tipine göre müdahale sonrası uygun egzersiz programlarına en kıs zamanda başlanmalıdır.

Bağ yaralanmaları

Genellikle şiddetli darbeler veya aşırı gerilmeler sonucu Liflerde yırtık olmaması (sadece aşırı gerilimin olması) kısmi yırtık ve tam yırtık olmasına göre üç derecede sınıflanır ve tedavisi planlanır. Akut dönemde lezyon bölgesinde şişlik, ekimoz, hassasiyet ve ilgili eklemlerde stabilite bozukluğu saplanabilir. Ağrı ve stabilite bozukluğu hareket bozukluğuna yol açarak hastanın yardımcı bir cihaz kullanmasını gerektirebilir. Özellikle diz ve ayak bileğinde sık olarak rastlanır.

Bağ yararlanmalarının temel prensipleri de kas yararlanmasının tedavi prensipleri gibidir. Erken dönemde başlanan istirahat-buz-kompresyon ve elevasyon tedavisi, 2–3 gün sonra yerini sıcak su tedavisine bırakır, 7–10 gün içinde ise alçı veya plasterden yapılmış tespit çıkartılır. Ağrı ve enflamasyonla mücadele etmek için elektroterapiden ve non-steroid antiinflamatuar ilaçlardan yararlanılır. Subakut dönemde uygulanılan PRP ve PROLOTERAPİ uygulamaları bağın hızlıca onarımını sağlamaktadır. Sporcu en kısa zamanda rehabilitasyon programına alınmalı ve aktif spor hayatına mümkün olduğunca erken dönüş sağlanmalıdır.

Tendon yararlanmaları

Tendon yaralanmaları lokal kas zayıflığı ve şok emme etkisinin azalması sonucunda tendona aşırı yük binmesi sonucunda gelişir. Tendonların  elastik   özelliklerini yitirmesi ve  çevreye sürtünmeleri;  enflamasyonun yayılması sinovial kılıf içinde yapışıklıkların oluşumuna sebep olarak peritendinit (tendon çevresi yangısı) veya tenosinovit denilen tablonun oluşumuna yol açar. Bu olay en sık aşil tendonu, omuzda rotator manşon, dirsek ekstansör tendonu, abduktor pollisis longus ve ekstansör pollisis brevis tendonlarında görülür.

Tanı fizik muayenenin ardından ultrasonografi ve MRG ile konulur. Tedavi kas ve ligament yararlanması prensipleri ile aynıdır. Tendonda kopma varsa cerrahi gerekir. Cerrahi gerektirmeyen zedelenme vakalarında PRP ve PROLOTERAPİ uygulamaları ile hasarlı tendonu onarmak ve eski gücüne kazandırmak mümkündür.

Menüsküs yararlanmaları

Menüsküsler, bükülme ve doğrulma (fleksiyon-ekstansiyon) hareketi sırasında femurun tibia üzerinde iç ve dış rotasyon hareketine yardımcı olur ve eklem stabilitesinin artmasına katkıda bulunur. Fleksiyon sırasında menüsküslerin arka yarısı tibial ve femoral kondiller arasına sıkışır ve bu sırada ani rotasyonla beraber ekstansiyon yapılırsa menüsküs hasarı ortaya çıkar. Dizde kilitlenme veya boşalma olabilir. Genellikle ekstansiyon (doğrultma) hareketinin son 10derecesi yapılamaz. Tanı fizik muayenenin ardından  MRG değerlendirmeleri ile konur.

Tedavi akut dönemde (rest, ice, compretion, elavation, RICE protokolü) uygulanılır. Erken dönemde izometrik egzersizler ve düz bacak kaldırma egzersizlerine başlanır. Akut dönem sonrasında PROLOTERAPİ hasarlı bölgede onarımı sağlayan yeni ve yüz güldürücü bir tedavi seçeneğidir.Erken dönemde özellikle ayağın devamlı yerle temas ettiği “kapalı kinetik zincir egzersizleri” uygulanır.

Kırık ve çıkıklar

Kırıklar açık veya kapalı tipte olabilir. Kırık olan bölgede ağrı, şişlik, şekil bozukluğu ve anormal hareket vardır. Radyolojik değerlendirme ile teşhis konulur. Erken dönemde stabilizasyon, daha sonra kırıklığın tipine göre alçılama veya cerrahi müdahale uygulanır. Çıkıklarda ise eklemin bütünlüğü bozulmuştur. En sık, omuz, dirsek, kalça ve ayak bileğinde görülür. Akut dönemde tespit, radyolojik değerlendirme sonucunda, redüksiyon ve bandajlama uygulanır.

Sporcularda mümkün olduğunca yaralanmayı önlemek, bir yaralanma olduğunda ise hızla yoğun bir tedavi ve rehabilitasyon programı uygulayarak sporcuyu mümkün olan en kısa sürede en sağlıklı olarak spor hayatına döndürmek çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki yetersiz tedavi ve erken spora dönüş bir sonraki travmayı kolaylaştıran en önemli sebeptir.